Giai đoạn vàng để phát triển chiều cao
Để phát triển chiều cao tối đa cho trẻ, cần nắm rõ những thời điểm vàng để cơ thể tăng trưởng rất nhanh vào chiều cao, đó là thời kỳ bào thai, giai đoạn từ sơ sinh đến 3 tuổi và giai đoạn dậy thì.
Thời kỳ bào thai, nếu như người mẹ ăn uống tốt, tăng từ 10-15kg (trong 9 tháng mang thai) thì con sẽ đạt được chiều cao từ 50cm trở lên và có cân nặng khoảng 3kg khi chào đời.
Giai đoạn từ sơ sinh tới 3 tuổi là giai đoạn phát triển chiều cao một cách mạnh mẽ nhất. Trong 12 tháng đầu trẻ có thể nâng cao 25cm, hai năm tiếp theo mỗi năm trẻ cao thêm 10cm ví dụ được nuôi dưỡng tốt.
Trong giai đoạn dậy thì (con gái từ 10-16 tuổi, con trai từ 12-18 tuổi) cơ thể sẽ có 1-2 năm chiều cao nâng cao vọt từ 8-12cm mỗi năm ví dụ được nuôi dưỡng tốt. Sau thời kỳ dậy thì, cơ thể trẻ cũng tăng chiều cao nhưng với tốc độ rất chậm. Tổng cộng mức tăng chiều cao của các năm sau không bằng 1 năm chiều cao nâng cao vọt của thời kỳ dậy thì.
Giai đoạn dậy thì, trẻ có bước phát triển chiều cao vượt trội.
Đa số các kết quả nghiên cứu đều cho rằng, chiều cao của con người ảnh hưởng bởi các yếu tố: dinh dưỡng (32%), di truyền (23%), rèn luyện thể lực (20%), môi trường sống, bệnh tật, giấc ngủ... Nếu được nuôi dưỡng tốt, trong cùng 1 gia đình, thế hệ sau luôn có chiều cao vượt hơn thế hệ trước. Thế nhưng thực tế cho thấy, trẻ em Việt Nam vẫn thấp hơn trẻ em nước khác? Đây là boăn khoăn của phần lớn người. Trước đây thể lực người Việt nhỏ nhắn thường bị đổ lỗi do di truyền, nhưng theo con số thống kê thì yếu tố di truyền chỉ chiếm 23%, vậy nhân tố nào khiến chiều cao của thanh niên Việt chưa phát triển vượt bậc? Một điều đáng quan tâm là hầu hết trẻ em Việt Nam sinh ra với chiều dài trên 50cm, tức không khác biệt bao nhiêu so với trẻ sơ sinh trên thế giới. Những năm đầu đời, độ chênh lệch này cũng không nhiều. Từ khoảng 3 tuổi trở đi, khoảng cách chiều cao giữa trẻ em Việt Nam và thế giới lại lớn dần, đến độ tuổi trưởng thành, thanh niên Việt Nam thấp bé hẳn so với thế giới. Có thể thấy đây là kết quả do sự nuôi dưỡng và chăm sóc không phù hợp, làm mất tiềm năng chiều cao trên con đường trưởng thành của trẻ.
Dinh dưỡng - Chìa khóa then chốt để phát triển chiều cao
Quan trọng nhất của việc nâng cao chiều cao là dinh dưỡng phù hợp, tức là phải cung cấp các chất dinh dưỡng đúng theo nhu cầu của trẻ trong từng giai đoạn phát triển.
Giai đoạn nhũ nhi: Trẻ cần phải bú mẹ hoàn toàn, đến 6 tháng tuổi cho trẻ ăn bổ sung. Một ngày cho trẻ ăn 3 bữa ăn chính vào sáng, trưa, tối và thêm 2-3 bữa phụ vào giữa buổi sáng và sau giấc ngủ trưa để giúp trẻ nâng cao cân, tăng chiều cao. Thức ăn cần đủ 4 nhóm chất là đạm, đường, béo, vitamin và khoáng chất, đồng thời phải phong phú chủng loại thực phẩm.
Giai đoạn 3-10 tuổi: Giai đoạn này, năng lượng phân phối cho trẻ phải đủ, phù hợp với lứa tuổi, không quá dư vì dễ dẫn đến béo phì, cũng không quá ít vì dễ đưa tới suy dinh dưỡng. Bữa ăn của trẻ bao giờ cũng phải đầy đủ 4 nhóm: đạm - bột - béo - rau. Chất đạm nên chiếm khoảng 10-15% tổng năng lượng nói chung, tinh bột chiếm 60-65% và chất béo 10%. Nên cho trẻ ăn đa dạng, không kiêng khem, không ăn uống thiên lệch. Các vi chất thiết yếu trong giai đoạn này gồm: Vitamin và khoáng chất có vai trò hết sức nhu yếu trong việc phát triển chiều cao của trẻ. Canxi có rất nhiều trong sữa, cua, ốc, tôm, tép, đậu nành và các loại rau, trong đó sữa là thiết yếu nhất, canxi trong sữa dễ hấp thu do có vitamin D và phốt-pho với tỷ lệ hợp lý.
Giai đoạn dậy thì: Đây là giai đoạn thiết yếu phát triển chiều cao của mỗi người. Muốn chiều cao phát triển tốt, cha mẹ và các em phải cực kỳ ý thức “chăm sóc” chiều cao ngay từ giai đoạn mới bắt đầu dậy thì (11-12 tuổi trở đi). Nếu bỏ qua giai đoạn dậy thì tức là đã hoài phí 1 cơ hội ngàn vàng tăng trưởng chiều cao và cơ hội sẽ không bao giờ trở lại 1 lần nữa.
Ở giai đoạn dậy thì, cơ thể trẻ cần nhiều năng lượng. Nam cần 2.500-2.800 calo và nữ cần ít nhất 2200 calo mỗi ngày. Khẩu phẩn ăn nhiều protein sẽ giúp trẻ cao to và phát triển rất tốt hơn. Vì protein có chức năng xây dựng hệ thống cơ bắp. Cần ăn thịt nạc, sữa ít béo, các loại hạt, trái cây tươi và rau quả, thực phẩm giàu canxi (sữa, tôm cua...). Nên hạn chế ăn uống các loại thức ăn vặt không chứa hoặc chứa quá ít năng lượng. Lứa tuổi này nên ăn khoảng 6 bữa trong ngày thay vì chỉ có 3 bữa ăn chính. Việc chia nhỏ bữa ăn giúp cơ thể hấp thu được chất dinh dưỡng nhanh chóng nhất và đầy đủ hơn. Lượng dưỡng chất này đảm bảo cho hormon tăng trưởng được bài tiết tốt hơn, kích thích cơ thể phát triển nhanh và đạt được một chiều cao lý tưởng. Bên cạnh đó cũng cần chú ý đưa về khẩu phần ăn những chất dinh dưỡng có liên quan mật thiết đến việc giúp tăng trưởng chiều cao như: protein (đạm), vitamin A, vitamin D, lysin, canxi, sắt, kẽm, iốt, mangan và phốt-pho để hỗ trợ cho sự tăng trưởng.
Một bữa sáng đầy đủ dưỡng chất luôn là khuyến cáo trước nhất của các chuyên gia vào dinh dưỡng. Bỏ bữa sáng có thể dẫn đến nhiều rắc rối vào tiêu hóa như đau dạ dày, khó tiêu, đầy hơi... và làm gia tăng lượng axít tích tụ trong dạ dày, khiến dạ dày dễ bị tổn thương. Một bữa sáng lành mạnh sẽ góp phần hỗ trợ sự thảo luận chất, giúp cơ thể hấp thu chất dinh dưỡng nhiều và hiệu quả hơn. Điều này sẽ tác động lớn tới khả năng tăng trưởng vào chiều cao cho trẻ.
Các lưu ý khác
Ngoài ra, để phát triển chiều cao 1 cách tích cực nhất, các em cần lưu ý: Tập thể dục đóng vai trò nhu yếu trong việc phát triển chiều cao tại trẻ. Mỗi ngày nên dành 30 phút đến một tiếng để luyện tập. Các bài tập phát triển chiều cao dành cho tuổi thiếu niên giúp kéo giãn các chi và mô tế bào trong cơ thể. Những hoạt động thể thao như bóng rổ, bơi lội, quần vợt và bóng đá, cầu lông... sẽ giúp ích phần lớn cho chỉ tiêu cải thiện chiều cao. Thói quen ngủ, nghỉ ngơi khoa học giúp ích phần lớn cho sự phát triển thể chất của trẻ, bởi lúc ngủ, cơ thể sẽ tái tạo và phục hồi các tế bào. Ngủ đủ 8 giờ vào ban đêm, nên đi ngủ sớm, dậy sớm sẽ tốt cho cơ thể rất nhiều. Ngủ đủ, ngủ sâu cũng làm hormon tăng trưởng tiết ra nhiều, kích thích xương dài hơn.
BS. LÊ ANH
tháng 1 01, 2001
Xuyên khung.